Thoát vị đĩa đệm lưng – Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Thoát vị đĩa đệm lưng là một trong những bệnh lý cột sống phổ biến nhất hiện nay, gây ra nhiều phiền toái và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Bệnh thường gặp ở người trung niên, người lao động nặng hoặc dân văn phòng ngồi nhiều, ít vận động. Việc nhận biết sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp giảm đau, cải thiện chức năng vận động và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

1. Thoát vị đĩa đệm lưng là gì?
Thoát vị đĩa đệm lưng là tình trạng nhân nhầy của đĩa đệm (phần mềm nằm giữa các đốt sống) bị trượt ra ngoài qua vết nứt hoặc rách của bao xơ, chèn ép vào rễ thần kinh và tủy sống vùng thắt lưng.

Vị trí thường gặp nhất là thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng L4-L5 và L5-S1, vì đây là khu vực chịu tải trọng lớn nhất của cơ thể. Khi nhân nhầy bị đẩy ra ngoài, nó sẽ gây đau lưng, tê bì, yếu cơ hoặc mất cảm giác vùng chân.

2. Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm lưng
Có nhiều nguyên nhân khiến đĩa đệm bị tổn thương và thoát vị, phổ biến nhất gồm:

• Lão hóa tự nhiên: Tuổi càng cao, đĩa đệm càng mất nước, giảm độ đàn hồi, dễ rách bao xơ.
  
  
• Làm việc nặng nhọc: Khuân vác vật nặng, cúi gập người hoặc vặn xoắn cột sống liên tục.
  
  
• Ngồi sai tư thế: Dân văn phòng ngồi lâu, cong lưng hoặc cúi đầu về phía trước trong thời gian dài.
  
  
• Chấn thương vùng lưng: Té ngã, tai nạn, va đập mạnh gây tổn thương đĩa đệm.
  
  
• Thừa cân, béo phì: Làm tăng áp lực lên cột sống thắt lưng.
  
  
• Thiếu vận động: Làm cơ lưng yếu, không đủ sức nâng đỡ cột sống.
  

3. Triệu chứng thoát vị đĩa đệm lưng
Các triệu chứng thoát vị đĩa đệm lưng thường khởi phát từ nhẹ đến nặng tùy mức độ chèn ép rễ thần kinh. Một số dấu hiệu dễ nhận biết gồm:

• Đau lưng âm ỉ hoặc dữ dội: Đau tăng khi cúi, xoay người, ho hoặc hắt hơi.
  
  
• Đau lan xuống mông, đùi, cẳng chân: Do nhân nhầy chèn ép dây thần kinh tọa (đau thần kinh tọa).
  
  
• Tê bì, ngứa ran hoặc mất cảm giác vùng chân: Cảm giác như có kiến bò hoặc kim châm dọc theo chân.
  
  
• Yếu cơ, đi lại khó khăn: Khi bệnh nặng, người bệnh có thể bước đi tập tễnh, mất sức ở chân.
  
  
• Cứng lưng, hạn chế cử động: Khó cúi hoặc ngửa lưng, đặc biệt vào buổi sáng.
  
  
• Trường hợp nặng: Có thể mất kiểm soát đại tiểu tiện, teo cơ chân hoặc liệt chi dưới nếu không điều trị kịp thời.
  

4. Biến chứng nguy hiểm của thoát vị đĩa đệm lưng
Nếu không được can thiệp sớm, thoát vị đĩa đệm lưng có thể dẫn đến:

• Chèn ép rễ thần kinh nặng, gây đau kéo dài và mất cảm giác chi dưới.
  
  
• Teo cơ chân hoặc liệt: Do tín hiệu thần kinh không được truyền tới chi dưới.
  
  
• Rối loạn tiểu tiện: Gặp trong hội chứng chùm đuôi ngựa, cần cấp cứu ngay.
  
  
• Thoái hóa cột sống sớm, giảm khả năng vận động.
  

5. Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm lưng
Bác sĩ sẽ chẩn đoán dựa trên:

• Khám lâm sàng: Kiểm tra tư thế, phản xạ, sức cơ và mức độ đau.
  
  
• Chụp X-quang: Đánh giá hình thái cột sống và loại trừ bệnh lý khác.
  
  
• MRI (cộng hưởng từ): Giúp xác định chính xác vị trí và mức độ thoát vị đĩa đệm.
  
  
• CT scan hoặc điện cơ đồ: Dùng trong các trường hợp phức tạp.
  

6. Cách điều trị thoát vị đĩa đệm lưng
a. Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)
Áp dụng cho phần lớn bệnh nhân:

• Nghỉ ngơi và tránh mang vác nặng.
  
  
• Dùng thuốc giảm đau, giãn cơ, kháng viêm: Theo chỉ định bác sĩ.
  
  
• Vật lý trị liệu – kéo giãn cột sống: Giúp giảm áp lực lên đĩa đệm, cải thiện lưu thông máu.
  
  
• Châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt: Giúp giảm đau và thư giãn cơ lưng.
  
  
• Đeo đai lưng cố định: Hỗ trợ giữ tư thế đúng và giảm chèn ép dây thần kinh.
  

b. Phẫu thuật (khi bệnh nặng)
Chỉ định khi bệnh kéo dài, đau không giảm hoặc có biến chứng. Các phương pháp gồm:

• Phẫu thuật nội soi lấy nhân nhầy.
  
  
• Thay đĩa đệm nhân tạo.
  
  
• Hợp nhất cột sống (nếu tổn thương nhiều tầng).
  

c. Hỗ trợ điều trị tại nhà

• Giữ tư thế đúng khi ngồi, nằm và làm việc.
  
  
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Đi bộ, yoga, bơi lội.
  
  
• Bổ sung canxi, vitamin D, vitamin B1, B6, B12 để tăng sức khỏe xương khớp.
  

7. Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm lưng tái phát

• Duy trì cân nặng hợp lý.
  
  
• Tập thể dục thường xuyên, đặc biệt là bài tập tăng cường cơ lưng – cơ bụng.
  
  
• Tránh ngồi hoặc đứng quá lâu ở một tư thế.
  
  
• Không bê vật nặng sai cách, luôn giữ lưng thẳng khi cúi người.
  
  
• Giữ ấm cơ thể khi thời tiết lạnh.
  
  
• Sử dụng đai lưng hỗ trợ nếu thường xuyên làm việc nặng hoặc ngồi nhiều.
  

Kết luận
Thoát vị đĩa đệm lưng không chỉ gây đau đớn mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Việc nhận biết triệu chứng, duy trì lối sống lành mạnh, kết hợp điều trị đúng phương pháp sẽ giúp cải thiện tình trạng bệnh, phục hồi chức năng cột sống và ngăn ngừa tái phát hiệu quả.